Эмдиги öй алтай калыктаҥ кезем солунталар некейт. Албатыныҥ эҥ öҥзÿре сурактарыныҥ тоозын аракы ичиш баштайт. Öлöрис пе, öзöрис пе – бистеҥ ончобыстаҥ камаанду. Эрÿÿл jÿрери – кажы ла кижиниҥ бойыныҥ эмес, jе jондык сурак.

Jажыл торко jай башталза ла айдыҥ jаҥызынаҥ ала эскизине jетире алтай jурттарда ээчий-деечий той-jыргал jаҥырап ӧдӧт. Ӧбӧкӧлӧрис озодоҥ бери jаҥдап келген алтай тойло колбулу jаҥжыгуларыс сӱрекей чӱмдӱ ле jаан учурлу. Бу jаҥжыгуларды jылыйтпай мынаҥ ары чебер улалтып, бу ок ӧйдӧ куданы, белкенчекти, тойды аракы jокко ӧткӱрер арга бар ба деп курч сурак jуукта «Свадьба04.ру»-ныҥ ла «Эрÿÿл Алтай» деп кыймыгуныҥ баштаҥкайыла ӧткӧн кӱрее-куучында шӱӱжилди.

Куучынныҥ бажында jииттер аракыныҥ кижиниҥ су-кадыгына ла текши jÿрÿмге jетирген салтары керегинде кире сöс айттылар. Бÿгÿнги кÿнде аракы jеткердиҥ, оору-jоболдыҥ, ачыныш-согуштыҥ, билелерде айрылаштыҥ тöс шылтагы болуп jат. Оноҥ камаанду болуп каларга узак эмес, ончо неме бир-эки чööчöйдöҥ лö башталат. Кажы ла неделеде бир катап аракыны ол тоодо сыраны бир катап ичкен кижи оноҥ камаанду болуп, араайынаҥ су-кадыгына сÿрекей jаан каршуузын jетирип турганын билбей де калар аргалу. Мынаҥ улам араjан-короjонды алтай улус той ло колбулу jаҥжыгуларда чек тузаланбас эдип jöптöжöр керек деп «Эрÿÿл Алтай» кыймыгуныҥ ла «Свадьба04.ру»-ныҥ jииттери кÿрее-куучынныҥ туружаачыларына баштанды.

Кÿрее-куучында турушкан республика ичинде тоомjылу jаан улустыҥ кöп сабазы jииттердиҥ бу баштаҥкайын сÿрекей учурлу ла керектÿ иш деп темдектеп, кажызы ла бойыныҥ jанынаҥ jöмöжип, болужын jетирер кÿÿнин айтты.

Öскö бир де калыкта аракыла кудалар деп jаҥ jок болгоны jуунда база темдектелди. Окылу тоолорды кöрзö, текши Арасейдиҥ ичинде бистиҥ тергеениҥ улузы öскö республикалар ортодо аракыны эҥ кöп ичип турган эмтир. Бу сÿрекей кунукчылду айалганы бис jÿк ле кудалаш ла шаалтага барган аракыла база кöптöдип jадыс. Ого ÿзеери той эдип jаткан улуска акчазын кöп саба аракыга ÿреерге келижет. Темдектезе, кудалайтан айылдардыҥ орто тоозы 41 айыл болзо, бир билеге jÿк ле кудалашка ла шаалтага 30 муҥ салкой керек. Эмдиги öйдö анчада ла jурт jерде, иш-тош jок билеге бу да кире акчаны табарга кÿчке келижет. Кудалайтан айылдардыҥ тоозын астадары ла куданы кыстын jÿк ле эҥ jуук акаларына ла таайларына тÿжÿрип, кудалап келген улусты бир ле катап кийдирери ле коштой, аракыныҥ ордына сÿтле, чегенле эмезе кымысла кудалаза, улустын су-кадыгына да тузалу болор эди деп шÿÿлтелер кÿрее-куучында база айдылды.

Чеген ле кымысты, курутты ла быштакты ла чылап магазиннеҥ белен садып алар арга jок болгонынаҥ улам, олор jаан суруда болзо, оны белетеп, акча иштейтен улус табылар. Анчада ла jурт jерде jадып, уй саап, алтай аш-курсак белетер кÿÿндÿ улуска сурекей jарамыкту айалга тöзöлöр эди. Шаалтага келген бир кайырчак ак ла бир кайырчак кызылдыҥ ордына балазын чыдадып öскö jуртка берип jаткан ада-энеге кеп-кийим, эмезе ондый ла баалу сый, öскö дö керектÿ неме сыйлаза база jакшы учурлу болор эди деп шÿÿлтелер jуунда база айдылды.

Бÿгÿнги кÿнде куданы, беленчекти, тойды ончозын аракы jокко öткурген алтай улус бар эмтир. Аракы jок болзо улус кунукчылду отырар, ойнобос, кÿÿни кöдурилбес деген шÿÿлтелерге удура олор аракы jок тойды jилбилÿ эдип öткÿрзе, улус карын сÿÿнчилÿ, бийик кÿÿн-санаалу болот деп айдышты. Jе тойды ла белкенчекти бÿгÿнги кÿнде аракы jок öткÿрерге улус текши белен эмес болзо, jÿк куданы ла шаалтаны аракы jок jаҥдарга албаданар арга бар. Бу суракта кöп саба улус куданы аракы jокко jетирер кÿÿндÿ де болзо, кижини улус кайкап, jаман сананар болбой деп коркып, ары ла апарып берейин деп, экинчи катап кийдирзин деп сураза дейле база эки болуштопты кажы ла айылга белетеп алат. Jе текши алтай эл-jон бу суракты шÿÿжип, оныҥ бир аайына чыкканча, эм тургуза кажы ла биле куданы ла шаалтаны аракы jокко jетирер арга бар ба деп озодоҥ куучындажып, jöптöжип алар аргалу деп шÿÿлте кÿрее-куучынныҥ турултазы болуп айдылды.

Текст: Алтынай Ялбакова