Кöжöгö
Кöжöгöниҥ учуры
Кысты качыра берзе, кыс ада-энезиниҥ jуртынаҥ, одынаҥ тууралап, ыраап калат. Jаҥы — уулдыҥ — jуртыҥ одына кыс чачы jарылган, алтай тойдыҥ чÿм-jаҥдары, башпаады öткÿрилген кийнинеҥ тÿжет. Айдарда, качырган, ада-энезиниҥ одынаҥ айрылганы кийнинеҥ ала, чачы öрилгенче, кыс кажы да отко тÿшкелек, бу öйдö кыстыҥ курчузы jабызай берет. Оныҥ учун алтай улустыҥ бÿткениле, бу öйдö кысты сыраҥай корыыр керек. Анчада ла той кÿн кöрмöстöр кысты айланыжып, олjолоп аларга албадангылайт. Олордоҥ корыырга, кысты той болотон айылга кöжöгöниҥ кийнине «jажырып» алала экелет. Оныҥ öҥдÿ чачактары анайда ок кысты кöрмöстöрдöҥ корыгылайт.
Кыстыҥ чачы таралып, эки тулуҥы öрÿлип салза, кыска эпши кижиниҥ бöрÿгин, чегедегин кийдирип ийзе, арткан jаҥдарды jаҥдап салза, кыс уулдыҥ одына «тÿжÿп», öгöниниҥ jуртынаҥ курчулу боло берет. Бу öйдö кöжöгöни де ачып ийерге jарар боло берет.
Кöжöгö — байлу неме, оны эр кижи колло тутпас. Оныҥ учун кöжöгöни тойды баштаган таай кижи арчынла, бычакла ол эмезе камчыла ÿстинеҥ öрö бöсти 2 катап толгой салып ачат.
Айдарда, алтай улуста кöжöгöгö jаҥыс ла кееркедим эмес, jе анайда ок келинди корыыр учур берилет.
Кöжöгöниҥ тыш бÿдÿми
Кöжöгö - эки jанында jÿзÿн-jÿÿр öҥдöрлÿ чачактарлу jаан ак бöс. Кош-Агаш аймакта ол эки бöстöҥ, кыстыҥ энезиле, арткан аймактарда — бир бÿткÿл бöстöҥ, уулдыҥ jанынаҥ кöктöлöт. Чачактарыла кöжöгöни кайыҥдарга буулайт
Кöжöгöгö jурт тöзöп jаткан уулдыҥ сööгиниҥ тамгазын саларга jарар.
Тойдыҥ кийнинеҥ
Той öткöн кийнинеҥ бир канча кÿннеҥ кöжöгöни jииттердиҥ орынына тöжööргö, эмезе орынды бöктöй илип саларга jарар. Jе кöп саба улус кöжöгöни ÿзе jÿрÿмниҥ туркунына чеберлер керек учун, оны тузаланбай, бектеп салып койот.
Кош-Агаш аймакта öгöни божозо, кöжöгöниҥ бир jанын оныла кожо межикке салат.
Кайыҥныҥ ла кöжöгöниҥ jаҥарлары
Келинге барза, келинди экелзе, кожоҥдоп тура барар. Кайыҥныҥ ла кöжöгöниҥ jаҥарларын бу бÿктеҥ кычырыгар.
Бистиҥ кычыраачынаҥ кöжöгöниҥ учурын jартап берзин деген комментарий келерде, кыскарта куучындап jадыс. Элбеде — келер öйдö, бисле кожо артып, кирип, кычырыгар, санаагарла ÿлежер!
Сурекей jилбилу, слерге jаан быйан, онон до ары улалтып, той-белгенчектин учурын, jанын эске алып бичигер деп сурап, куунзеп турум. Алтай албаты эмдиги jаны ойло бойынын туукилик jандарын ундып брааткан, онын учун мындый болуктер сурекей jакшы.
Вадим мен Слерле jоп.
Аделла, мынай ла калыкка болужып, билбести jартап турыгар. jалкуурбай мындый иштер эдип турган учун коркышту jаан быйан слерге. су-кадык, бек санаа качан да слерден артабазын.
Быйан! Алкыжар jетсин!
Кожогони,кем апарар керек?
Чындап та! Ол суракты jартабаган турус не, аjарганарга, сурак учун — быйан!
Кöжöгöни кыстыҥ ла уулдыҥ jеендери апарат, 12 jаштаҥ jаан уулдар болзо jакшы (сöк-тайагы бектеп калган дежет).
Кöжöгö апарган jеендердиҥ кеjегезине ол эмезе бажына jалама буулаарга jарар. Кеп-кийимдÿ болзо, кöрöргö керкемjилÿ, учурлу!
Кожогони кем коктор керек, оны jартап берген болзор
Марина, jакшылар. Ол керегинде jартамал статьяда бар: «Кош-Агаш аймакта ол эки бöстöҥ, кыстыҥ энезиле, арткан аймактарда — бир бÿткÿл бöстöҥ, уулдыҥ jанынаҥ кöктöлöт.»
Бистиҥ билерисле: ÿзе аймактарда кöжöгöни уулдыҥ энези ол эмезе öскö ырысту айыл-jуртту эпши тöрööндöри кöктöйт. Jаҥыс ла Кош-Агаш аймакта — кыстыҥ энези кöктöйт.